Wie in de juridische wereld niet meegaat in de digitale en datagedreven ontwikkelingen zet zichzelf buiten spel. Dat is de belangrijkste conclusie die we halen uit een serie interviews met Legal-professionals. “Wie niet van verandering houdt krijgt het moeilijk”, benadrukt dan ook Peter Eilander, interim senior jurist bij Yacht Legal.
Privacy en intellectueel eigendom
Digitalisering van werkprocessen en meer datagedreven werken, daar draait het inmiddels ook in juristenland om. Peter benoemt in zijn interview onder meer de IT-technologie die zich binnen het juridische werkveld steeds verder ontwikkelt. “Een concreet voorbeeld hiervan zijn applicaties die kunnen controleren of geheimhoudingsovereenkomsten voldoen aan de eisen die een organisatie daaraan stelt. Momenteel wordt dit veelal nog handmatig door juristen gecheckt. Dergelijke software staat nog in de kinderschoenen, maar dit gaat in de loop der jaren gegarandeerd groeien.”
Zijn deze ontwikkelingen een bedreiging voor juristen? Uit de woorden van Peter valt op te maken dat dit zeker niet het geval is. “Digitalisering brengt veel extra en nieuwe juridische problematiek met zich mee. Er komt van alles bij kijken. Het dataproces moet in goede banen worden geleid. Denk aan onderwerpen als privacy en intellectueel eigendom. Als je bijvoorbeeld een werkproces met data uitbesteedt aan een derde partij, dan moet je afspreken welke data hoe en door wie gebruikt worden. Het is belangrijk hierbij een jurist in de arm te nemen die je door de wettelijke kaders loodst.”
Juridische en ethische vraagstukken
“Digitalisering blijft doordenderen”, zegt ook Yacht-professional Thomas ten Berge. Maar net als Peter Eilander ziet hij enkel kansen voor diegenen die meebewegen met alle veranderingen. Thomas ten Berge heeft het in zijn verhaal onder meer over het blijvende belang van privacy by design en privacy by default. “Wat is de impact van digitalisering, artificial intelligence en cameraherkenning? Binnen de Europese Unie speelt nu bijvoorbeeld wetgeving om cameraherkenning in bepaalde situaties te verbieden. Digitalisering en ontwikkelingen op het gebied van data brengen juridische en ethische vraagstukken met zich mee en daarmee werkgelegenheid voor juristen.”
Strategisch en beleidsmatig advies
In zijn artikel gaat Marijn van der Heijden in op het meer en meer datagedreven worden van de juridische wereld. De commercieel senior adviseur arbeidsvoorwaarden en arbeidsverhoudingen bij Algemene Werkgeversvereniging Nederland zegt: “Datagedrevenheid wordt steeds belangrijker. Dat merk ik ook in mijn nevenfunctie bij de beroepenveldcommissie van de Juridische Faculteit van de Erasmus Universiteit. De ontwikkeling die ik zie qua studie en loopbaanverloop is dat de hbo-jurist zich steeds meer gaat ontwikkelen als interpreteerder van data. Software ontwikkelt zich zo snel dat bijvoorbeeld een reactie op een bezwaar geautomatiseerd kan worden opgesteld. De hbo-jurist wordt veel meer een controleur van deze documenten. Universitair geschoolde juristen daarentegen gaan steeds meer richting proceskant of strategisch en beleidsmatig advies.”
In zijn verhaal doet Peter een uitspraak die hierbij aansluit: “Data-inzichten bieden veel kansen en kunnen voor allerlei doeleinden worden ingezet. Maar daarbij is het belangrijk om de juiste ethische en juridische vragen te blijven stellen, zodat situaties als bijvoorbeeld die van de toeslagenaffaire worden voorkomen.”
Focus houden op het doel
Het voorkomen van situaties zoals die van de toeslagenaffaire, daarover spreekt in haar artikel ook Legal-professional Anneke Tilma. “Er is soms een te grote afstand ontstaan tussen de makers van beleid, opstellers van het proces en de mensen die bezig zijn met de inhoud van de dossiers. Deze laatste groep heeft weinig keuzevrijheid omdat het beleid en het geautomatiseerde proces in beton gegoten zijn”, zo zegt Anneke. Verderop in haar interview zegt ze het heel belangrijk te vinden dat stakeholders die zich bezighouden met de praktische inhoud in contact worden gebracht met beleidsmakers. “Er moet aandacht blijven voor de individuele gevallen en de uitzonderingen op de regel.”
Legal-professional Sanne Westra werkt bij de Rijksdienst voor Ondernemend Nederland (RVO) en richt zich als jurist op de afhandeling van aanvragen en bezwaren van ondernemers op het gebied van de coronasteunmaatregelen. Zij her- en erkent de woorden van Anneke. “Wel lijkt de overheid zich steeds beter bewust van deze kloof tussen theorie en praktijk”, zegt Sanne tijdens haar interview. “We moeten de focus houden op het doel dat ten grondslag ligt aan de wet- en regelgeving en niet het strikt hanteren ervan als doel stellen.”
Verjudificering
Anneke ziet naast de digitalisering van processen en het meer en meer datagedreven werken nog een ontwikkeling binnen haar vakgebied Legal: de verjudificering. “Daar waar tien of vijftien jaar geleden nog geen juridische details aan bod kwamen binnen zorg en onderwijs, wordt dit nu anders. In de zorgsector is de marktwerking daarvan een oorzaak. Zoals ook de toenemende eisen van compliancy.”
En: “Compliancy lijkt belangrijker te zijn geworden nadat er misstanden aan het licht zijn gekomen. Bijvoorbeeld in de financiële sector tijdens de laatste recessie. Als oplossing hiervoor worden toezichthouders in het leven geroepen. Dit genereert veel juridisch werk.”
Intersectorale flexibiliteit
Of het nu gaat over digitalisering, datagedrevenheid of verjudificering, alle ontwikkelingen hebben één ding gemeen: ze bieden kansen. “Maar wie niet van verandering houdt krijgt het moeilijk”, benadrukt Peter in zijn verhaal. Woorden van gelijke strekking zijn bij de meeste andere geïnterviewden te lezen. In veel gevallen gaat het dan over de veranderende rol van juristen, van minder uitvoerend naar meer interpreterend en adviserend. Maar ook over intersectorale flexibiliteit. Bij steeds meer bedrijven, overheden en organisaties komt juridisch werk op tafel, maar in veel gevallen niet voldoende voor een fulltime baan. “Het is daarom belangrijk om breder te kijken”, zegt bijvoorbeeld Marijn. “We moeten dan ook minder kijken naar harde kennis en ervaring, maar meer naar skills als flexibel zijn en snel kunnen schakelen tussen de ene sector en de andere.”
Skills als flexibiliteit en snel schakelen vat Marijn samen met de term wendbaarheid. Hij gaat met het oog op de toekomst ook nog specifiek in op de ‘ideale interim-jurist’. “Die beschikt wat mij betreft over de door mij genoemde flexibiliteit om van werk naar werk te gaan. Maar ook over commerciële vaardigheden, gespreksvaardigheden en het vermogen om soepel om te gaan met nieuwe omgevingen, relaties en gesprekken. Als werkgever en werknemer continu bezig zijn met de ontwikkeling van deze vaardigheden geeft dat een stevige basis.”
Vertaalslag maken naar de praktijk
Lysanne de Haan werkt als interim-jurist via Yacht en heeft in haar verhaal duidelijke toevoegingen op de woorden van Marijn. Zo vertelt ze dat er in de praktijk steeds meer afhangt van jou als persoon. “Los van de behaalde papiertjes zijn sociale vaardigheden vaak doorslaggevend. Juridische kennis als basis is absoluut handig, maar de sociale component is minstens zo belangrijk. Je moet de vertaalslag kunnen maken van juridische inhoud naar de praktijk en moeilijke gesprekken kunnen en durven voeren.”
Om futureproof te blijven is werken aan alle genoemde skills dan ook uitermate belangrijk, zo valt in het gros van de verhalen van de Legal-professionals te lezen. Zoals ook iedereen het belang van het lezen van (online) vakliteratuur onderstreept. Anneke spreekt in haar verhaal over het ‘openhouden van ogen en oren’ voor toekomstige ontwikkelingen. “Iets doen omdat we dat altijd al zo gedaan hebben past niet bij mij. Ik omarm nieuwe systemen en schuw niet om me deze eigen te maken.”
Noodzaak al enige tijd helder
Woorden die overeenkomen met uitspraken van Lysanne “Leergierigheid is belangrijk; de wil om nieuwe kansen te grijpen, nieuwe dingen te leren”, zegt zij onder meer. Peter zou zeggen: sta open voor verandering. Maar zoals hij ook aangeeft in zijn verhaal: in feite is er niets nieuws onder de zon. Peter: “Nog niet zo lang geleden moest je nog zelf brieven uittikken op een typemachine. De noodzaak om mee te gaan in de digitalisering en competenties als flexibiliteit en aanpassingsvermogen te ontwikkelen is daarmee al enige tijd helder. En dit proces zal enkel en alleen verder gaan.” Oftewel: wie niet meegaat in de ontwikkelingen zet zichzelf buiten spel.
Wil jij ook de volgende stap in jouw Legal-carrière zetten?Bekijk onze juridische vacatures
