Zet een groep juristen samen in een zaal, nodig 4 bevlogen sprekers uit en prikkel ze met stellingen over de toekomst van het vak. Het resultaat? Een middag vol boeiende discussies, scherpe inzichten, en vooral veel inspiratie. Dit was precies de opzet van de Randstad Professional | Yacht Masterclass ‘Legal in Transformatie’ op 18 november 2024. De deelnemers gingen niet alleen naar huis met een hoofd vol nieuwe ideeën, maar ook letterlijk met een tas vol inspiratie, zoals het boek van Marjolein ten Hoonte.
“Ik heb nog een paar dagen nodig om alles wat ik vandaag gehoord heb te laten bezinken”, zo stelde een deelnemer na afloop met een lach. Een uitspraak die de sfeer perfect weergeeft: dit event zet je aan het denken over de toekomst van het juridisch vakgebied én je eigen rol daarin.
De wereld van werk op zijn kop: opening door Kathinka Bouman
Kathinka Bouman, directeur Legal, HRM, Marcom en Perm bij Randstad Professional | Yacht, beet het spits af. Ze schetste hoe ingrijpend de wereld van de jurist verandert. Social media, toenemende transparantie, een steeds mondigere burger en technologische ontwikkelingen hebben een enorme impact op het werk van de jurist. Een voorbeeld is de explosie van bezwaarschriften die op de beroepsgroep afkomt. Juristen in de publieke sector staan voor de uitdaging om efficiënt, maar ook empathisch om te gaan met die groeiende stroom verzoeken. “En wat betekent dit voor de competenties van een jurist?” vroeg Kathinka zich hardop af.
Het doel van deze masterclass was helder: inspiratie bieden voor de toekomst. Deelnemers werden aangespoord om elkaar op te zoeken, technologie slim in te zetten en vooral de menselijke maat niet uit het oog te verliezen.
Gebruik je verbeelding en zie de toekomst voor je – Marjolein ten Hoonte
Marjolein ten Hoonte, directeur Arbeidsmarkt en Sociale Impact bij Randstad Groep Nederland, nam het publiek mee op een reis door de toekomst van werk. Ze begon met een prikkelende uitspraak: “De toekomst bestaat niet. Die verbeelden wij ons.” Dit raakte precies de kern van haar verhaal. Volgens Marjolein is de manier waarop we ons de toekomst voorstellen essentieel om er met z’n allen betekenisvol naartoe te bewegen. En die verbeeldingskracht is juist nu harder nodig dan ooit.
Marjolein schetste 4 grote ontwikkelingen die de toekomst van werk en onze samenleving fundamenteel veranderen: demografie, technologie, globalisering en duurzaamheid. Ze liet het publiek nadenken over de impact van een vergrijzende bevolking en de uitdagingen van een wereld die steeds meer verbonden is. Een wereld waarin toegang tot technologie net zo cruciaal is als schoon drinkwater. Wat volgens haar doorslaggevend is? “Niet redeneren vanuit angst, maar vooral zien wat er allemaal mogelijk wordt. Ontwikkel nu de ideeën waarover de jurist van de toekomst denkt: hé, dat hadden Fred en Wilma Flinstone toen goed bedacht!”
Ook sprak Marjolein over de noodzaak om werk anders te organiseren. “Het is tijd om na te denken over een arbeidsmarkt die voor iedereen goed georganiseerd is.” Ze benadrukte hoe belangrijk het is om oude structuren los te laten en vooruit te denken: “Hoe creëren we een toekomst waarin werk zinvol en productief is voor iedereen?”
Marjoleins afsluitende oproep aan de zaal was om vooral nieuwsgierig te blijven naar de toekomst. Om die nieuwsgierigheid extra aan te wakkeren, had Randstad Professional | Yacht Legal voor iedereen een exemplaar van haar boek 'Kunnen we het misschien even over werk hebben?’ klaarliggen.
Technologie als bondgenoot – David Koene
Vervolgens bracht David Koene, manager Inkomensgegevens bij de Belastingdienst, een heel ander perspectief. “Daar sta je dan, als niet-jurist op een Legal-event”, begon hij met een glimlach. Maar juist zijn technische achtergrond zorgde voor een waardevolle invalshoek: de mogelijkheden en grenzen van technologie in de juridische wereld.
David benadrukte dat technologie een hulpmiddel kan zijn, maar geen wondermiddel. Hij refereerde aan de bekende uitspraak van statisticus George E.P. Box: “All models are wrong, but some are useful.” Dit geldt volgens David ook voor de manier waarop we technologische oplossingen inzetten in juridische processen. Het is cruciaal om te begrijpen dat digitale systemen geen perfecte afspiegeling van de werkelijkheid zijn – ze zijn slechts modellen die ons helpen de werkelijkheid te benaderen. En dat betekent dat we altijd kritisch moeten blijven kijken naar hoe we technologie toepassen in ons werk.
Hij gaf ook aan dat wet- en regelgeving niet altijd eenvoudig te vertalen zijn naar digitale systemen. “Technologie vraagt om ja of nee, maar de werkelijkheid zit vol nuances”, aldus David. Wetgeving biedt ruimte voor interpretatie, terwijl een digitaal systeem juist eenduidigheid verlangt. Dit spanningsveld leidt regelmatig tot situaties waarin technologie eigenlijk te simplistisch is voor de complexiteit van de juridische realiteit.
Daarnaast bracht David een interessant onderscheid aan tussen de fysieke wereld, de juridische wereld en de digitale wereld. In elke wereld gelden andere regels en beperkingen. Het zou volgens hem goed zijn als juristen meer betrokken worden bij de ontwikkeling van technologische oplossingen, om te voorkomen dat IT’ers op eigen houtje wetten moeten interpreteren.
Zijn boodschap was helder: technologie biedt enorme kansen, maar alleen als we de beperkingen ervan goed in ogenschouw nemen. En vooral: als we de illusie loslaten dat het ál onze problemen oplost. “Technologie biedt uitkomst in standaardprocessen, niet in uitzonderingen.”
Filosofische dilemma’s en een kritische blik op technologie – Cees Zweistra
Cees Zweistra, jurist en filosoof verbonden aan de Erasmus Universiteit Rotterdam, bracht een diepere filosofische laag in de discussie. Hij stelde niet alleen de vraag hoe we technologie kunnen inzetten in de juridische wereld, maar ook wat dit met ons doet als mens en als professional. “We moeten ons bewust zijn van het ‘innovatieframe’. Technologie is geen neutraal hulpmiddel”, legde Cees uit, “het verandert fundamenteel hoe wij denken, handelen en ons werk uitvoeren.”
Zijn verhaal concentreerde zich vooral op de weerbaarheid van juristen in een tijdperk waarin technologie zich razendsnel ontwikkelt. Veel innovaties worden gepresenteerd als de oplossing voor complexe problemen. Maar volgens Cees moeten we ons realiseren dat sommige problemen simpelweg niet te reduceren zijn tot technische vraagstukken. Hij verwees naar de zogenaamde moon-ghetto-valkuil: het idee dat een samenleving die zo slim is om naar de maan te kunnen reizen, ook in staat zou moeten zijn om de armoede op de wereld op te lossen. “Waarom is dat niet zo? Sommige problemen zijn nu eenmaal veel ingewikkelder en bestaan uit veel meer factoren. Technologie is geweldig voor specifieke, afgebakende problemen, maar maatschappelijke vraagstukken vragen om een bredere aanpak.”
Hij sprak ook over de ethische dimensie van technologie in de juridische sector. “Als juristen zijn wij niet alleen verantwoordelijk voor het toepassen van het recht, maar ook voor het bewaken van de ethiek en menselijke waarden.” Cees waarschuwde voor een toekomst waarin technologie ons meer afsnijdt van die primaire interactie met het recht. “Het gebruik van tools zoals AI en algoritmen moet ons niet afhouden van onze kernverantwoordelijkheid: rechtvaardigheid bieden aan de mensen die het nodig hebben.”
Cees liet de zaal kritisch nadenken over de implicaties van technologie. Zijn boodschap: zet technologie kritisch en bewust in. “Vraag jezelf af: hoe verandert deze technologie mij, mijn organisatie en ons vakgebied? En is dat de richting waarin we willen bewegen?”
De veranderende rol van de overheidsjurist – Arnt Mein
Arnt Mein, lector Legal Management aan de Hogeschool van Amsterdam, legde de nadruk op de veranderende rol van overheidsjuristen. “Vraag je af: wat voor jurist wil ik zijn in de rechtsstaat?” vroeg Arnt het publiek, nadat hij inging op de verschuiving van de traditionele rol naar een meer responsieve rol waarin maatwerk en empathie steeds belangrijker worden.
Hij vertelde over zijn onderzoek naar de beroepshouding van juristen. Volgens Arnt komt de roep om meer responsieve juristen deels voort uit de onvrede over de kwaliteit van de overheidsdienstverlening. Vooral voor mensen die buiten de ‘happy flow’ van standaardprocessen vallen, is er vaak weinig ruimte voor maatwerk. “De maatschappij en politiek vragen om meer oog te hebben voor de menselijke maat, ook als dat betekent dat we moeten afwijken van standaardprocedures.”
Hij wees op de spanning tussen rechtsgelijkheid en maatwerk: juristen zijn getraind om iedereen gelijk te behandelen, maar maatwerk vraagt soms juist om uitzonderingen. Dit roept morele vragen op. “Hoe ver moet je gaan met je inspanningen voor de rechtzoekende? En wanneer gaat maatwerk ten koste van rechtsgelijkheid?” Het zijn vragen waar veel juristen volgens Arnt mee worstelen.
Tegelijkertijd biedt maatwerk ook kansen. Het vergroot de professionele autonomie en geeft juristen meer ruimte om het goede te doen. Arnt spoorde de aanwezigen aan om na te denken over hun eigen beroepshouding: ben je een ‘mogelijkmaker’ of een ‘moeilijkdoener’? En hoe draagt jouw houding bij aan een rechtvaardige rechtsstaat? Hij sloot af met een oproep aan leidinggevenden om ruimte te bieden voor maatwerk en om als voorbeeld te dienen: “Door zelf de ruimte te pakken, geef je ook anderen de moed om dat te doen.”
Blijf zelf nadenken, zeker in tijden van verandering – Eric Miedema
Eric Miedema, senior adviseur bij de Belastingdienst, deelde zijn persoonlijke visie op de worsteling die juristen en overheidsorganisaties ervaren wanneer ze de ‘menselijke maat’ proberen te hanteren. Vanuit zijn ervaring als leidinggevende en verandermanager binnen verschillende publieke organisaties, ondervond Eric hoe complex en uitdagend het kan zijn om maatwerk toe te passen, juist in een omgeving waar regels en standaardprocedures de norm zijn.
Hij illustreerde dit door te vertellen over zijn tijd bij de Commissie Werkelijke Schade, waar hij met een team van juristen zonder vastomlijnde kaders moest handelen om de schadevergoeding van ouders in de kinderopvangtoeslagaffaire af te wikkelen. “Het gaat mij er niet om of we het ‘goed’ deden volgens de protocollen – want die waren er niet”, zei Eric. Het draait er volgens hem om of je op basis van eigen inzicht, moreel kompas en sparren met collega’s een passende oplossing kon vinden. En juist dat, gaf Eric aan, is waar juristen in zulke chaotische situaties het verschil maken.
Hij benadrukte hoe belangrijk het is om te werken in een lerende omgeving, waar sparren met collega’s en het delen van ervaringen je verder kunnen helpen. “Blijf vooral zelf nadenken, juist als de situatie nieuw is en de kaders nog niet helder zijn”, was zijn belangrijkste boodschap. Het was een oproep aan de zaal om niet alleen vast te houden aan regels, maar ook te durven varen op eigen inzicht en gezond verstand, zeker in tijden van verandering.
Panel en break-outsessies: discussies over de jurist van morgen
Genoeg stof tot nadenken! En dat is precies wat de deelnemers deden. In de paneldiscussie en tijdens de break-outsessies gingen de aanwezigen met elkaar en met de sprekers in gesprek over prikkelende stellingen. Moet de juridische sector wel of niet meegaan met AI-ontwikkelingen? En hoever ga je daarin? Kun je bezwaarschriften door een AI-tool zoals Statuta laten beoordelen, terwijl je zelf alleen nog een laatste check doet? Waar de een direct allerlei mogelijkheden ziet om efficiënter te werken, is de ander sceptisch. Helemaal goed, want als we één ding van de sprekers hebben geleerd is het juist dat we zowel kritische als optimistische perspectieven nodig hebben om het juridische werk van de toekomst optimaal vorm te geven.
Ook een inspirerende masterclass bijwonen? Bekijk onze aankomende events
