Sinds Rusland eind februari dit jaar Oekraïne is binnengevallen, zijn door de Europese Unie sanctiemaatregelen ingesteld tegen Rusland. Hoewel dit maatregelenpakket erg breed is, zullen in dit artikel een paar van de maatregelen, en de te merken gevolgen ervan voor de Nederlandse financiële sector besproken worden.
Ingevoerde sanctiemaatregelen
De ingestelde sanctiemaatregelen zorgen op de eerste plaats voor economische en financiële beperkingen voor verschillende Russische personen en entiteiten, welke op een sanctielijst zijn geplaatst. Zo mag er met deze personen en entiteiten geen directe of indirecte zaken worden gedaan en moeten hun tegoeden in de Europese Unie bevroren worden. Op deze manier kunnen deze tegoeden niet langer gebruikt worden en, zo is de achterliggende gedachte, het Russische regime hiermee niet ondersteund. Naast deze individuele sancties zijn er ook specifieke economische sancties, waaronder een verbod op ex- en import van bepaalde goederen en diensten naar of uit Rusland. Een voorbeeld hiervan is het verbod op de ex- en import van bepaalde luxegoederen, maar ook mogen Russische transportbedrijven bijvoorbeeld geen gebruik (meer) maken van EU-wegen (uitzonderingen zoals levensmiddelen en medicijnen daargelaten). Tevens zijn een aantal grote Russische banken afgesloten van het Swift-systeem, het mondiale berichtensysteem voor internationale betalingen. Deze banken kunnen hierdoor geen buitenlandse valuta meer ontvangen en kunnen geen activa meer naar het buitenland overmaken.
Effect op Nederland
Het instellen van de hierboven genoemde sanctiemaatregelen brengt niet alleen gevolgen met zich mee voelbaar in Rusland; ook in Nederland zijn directe effecten te merken. Denk hierbij aan Nederlandse bedrijven die handelen met Rusland, maar ook ervaren financiële instellingen in Nederland rechtstreekse gevolgen. Laatstgenoemden moeten er immers bijvoorbeeld voor zorgen dat bepaalde Russische tegoeden daadwerkelijk worden bevroren en dat transacties met gesanctioneerde personen of entiteiten worden tegengehouden. Tevens moeten gesanctioneerde relaties van de instelling, maar ook transacties met betrekking tot gesanctioneerde producten direct worden gedetecteerd. Voor financiële instellingen is er dus een anticiperende rol weggelegd met betrekking tot de naleving van de Sanctiewet op dit gebied.
Impact op Compliance bij bancaire sector
Zo ook hebben compliance-afdelingen hier een rol in, waaronder onder meer de analisten van transaction monitoring en ook de KYC (‘know your costumer’)/CDD (‘customer due diligence’)-analisten vallen. Opvallende transacties en relaties van de financiële instelling moeten, zoals gezegd, opgemerkt worden. Dit gebeurt deels aan de hand geautomatiseerde screenings, maar vaak moet er ook handmatig onderzoek gedaan worden. Transacties vanuit of naar gesanctioneerde landen (in dit geval Rusland) kunnen bijvoorbeeld snel gedetecteerd worden door geautomatiseerde systemen, maar ook dienen er zorgvuldige screenings van de relaties van de financiële instelling plaats te vinden door analisten. Dit alles om erachter te komen of de betreffende relatie eventueel iets te maken kan hebben met een gesanctioneerd land, persoon of product. Bij de term ‘relatie’ wordt niet alleen een klant als natuurlijk persoon bedoeld, maar ook bijvoorbeeld vertegenwoordigers en natuurlijke personen die uiteindelijk achter een juridische entiteit zitten (UBO’s genoemd) of hier zelfs maar redelijk beperkt aan verbonden zijn. Soms is dit relatief makkelijk te achterhalen, maar in sommige gevallen vergt dit veel tijd doordat er bijvoorbeeld sprake is van complexe organisatiestructuren.
Wanneer dergelijke gesanctioneerde relaties of (voorgenomen) transacties zijn opgespoord, is het ondernemen van actie natuurlijk vereist. Hierbij moet gedacht worden aan het tegenhouden van bepaalde transacties of het niet verlenen van een bepaalde dienst, maar ook dient er direct een melding gemaakt te worden bij de toezichthouders DNB of AFM. Deze instellingen zullen vervolgens starten met nader onderzoek.
Toezichthouders
Naast het melden van sanctie ‘hits’ bij de toezichthouders, dient in sommige gevallen ook een melding gemaakt te worden bij de FIU-Nederland (Financial Intelligence Unit). De FIU heeft op grond van de Wet ter voorkoming van witwassen en financieren van terrorisme (Wwft) de taak om ongebruikelijke transacties, die [eventueel/ogenschijnlijk] te maken hebben met witwassen of terrorismefinanciering, nader te onderzoeken. In dit kader heeft de FIU-Nederland een aantal risico’s met betrekking tot het conflict in Oekraïne geïdentificeerd. Deze risico’s hebben enerzijds betrekking op bepaalde activiteiten (bijvoorbeeld corruptie, fraude en virtuele valuta) en anderzijds op bepaalde goederen (bijvoorbeeld grondstoffen, vastgoed en wapens). Wanneer dus sprake is van geldstromen en andere financiële handelingen rondom deze omschreven activiteiten, bestaat er dus een verhoogd risico op witwassen of het financieren van terrorisme en dient hiervan ook een melding te worden gemaakt.
Meer weten over de sanctiemaatregelen tegen Rusland? Kijk op websites als www.rijksoverheid.nl, www.consilium.europa.eu of www.DNB.nl
