Finance in de zorg: de strategische rol van de (business) controller in de DBC-paradox

In het kort: 

• De Nederlandse zorgfinanciering is een strategische arena, gedefinieerd door de constante spanning tussen wetgeving, marktwerking en de absolute eis van kwalitatief goede zorg. 

• Voor finance professionals in deze sector is dit geen traditioneel rekensommetje, maar een hoogwaardige opdracht die vraagt om strategisch partnerschap en inzicht in de medische bedrijfsvoering.

De 3 strategische kerninzichten:

• Kwaliteit als cruciale KPI: financiële besluitvorming wordt in de zorg altijd getoetst aan de kwaliteit van de zorg, wat de controller positioneert als ethische en strategische toezichthouder.
• Complex speelveld: de sector vereist beheersing van vier grote wetten (Wlz, Zvw, Wmo, Jeugdwet), de strikte kaders van de NZa, en intensieve, jaarlijkse onderhandelingen met meerdere zorgverzekeraars.
• De Diagnose-Behandeling-Combinatie (DBC)-Paradox als hefboom: marktwerking en de DBC-systematiek hebben, ondanks diverse bezwaren en 'perverse prikkels' (om DBC's te verzwaren), medisch specialisten gedwongen tot meer kostenbewustzijn - een strategische winst voor de bedrijfsvoering.

Financiële impact op de frontlinie van de zorg

Waarom kiezen toptalenten als René Dalmolen voor deze ogenschijnlijk complexe sector? De fascinatie zit in de directe, maatschappelijke impact. René verwoordt het treffend: “Het spreekt me aan om voor een publiek-maatschappelijke organisatie te werken. Je ziet meteen voor wie je het doet, want je cliënten lopen om je heen."

De zorg biedt finance professionals een ongeëvenaarde combinatie van inhoudelijke complexiteit en persoonlijke voldoening. De controller opereert hier als een cruciale, strategische schakel die de balans bewaakt tussen de complexe financiële kaders en hoge kwaliteitseisen. René: “Het werken in de zorg geeft veel voldoening, juist omdat je de gedrevenheid van het zorgpersoneel ziet en je ondersteuning gewaardeerd wordt”.

Het zorglandschap: de vier wetten en de rol van de NZa

De financiering van de Nederlandse zorg wordt gedragen door vier fundamentele wetten: 

• de Wet Langdurige Zorg (WLZ) voor o.a. verpleging en verzorging; 
• de Zorgverzekeringswet (Zvw), cruciaal voor ziekenhuizen met de DBC-systematiek; 
• de Wet Maatschappelijke Ondersteuning (WMO) en 
• de Jeugdwet, beide onder regie van de gemeenten

De Nederlandse Zorgautoriteit (NZa) is de onafhankelijke bewaker van de kaders. Zij stelt het normenkader voor registratie op, bepaalt maximumtarieven en handhaaft de rechtmatigheid via kostenonderzoek en boetes. Voor de controller is de NZa de financiële bijbel; onrechtmatige registratie is simpelweg geen optie.

Het unieke spanningsveld: controller als objectieve stakeholder

René vindt ziekenhuizen platte en besluitvaardige organisaties. “Je hebt tamelijk rechtstreeks contact met bijvoorbeeld de financieel directeur en de zorgdirectie. "Korte lijntjes, dat vind ik prettig werken”. Ziekenhuizen kennen ook een unieke governance-structuur. De medisch specialisten werken vaak als vrijgevestigden in maatschappen binnen een Medisch Specialistisch Bedrijf (MSB). Dit creëert een spanning: het ziekenhuisbestuur heeft geen directe zeggenschap over de kernactiviteit—de specialistische zorg—die door deze maatschappen wordt geleverd. De finance professional moet in dit speelveld een objectieve, onmisbare gesprekspartner zijn. 

René benadrukt: “de marktwerking heeft het positieve neveneffect gehad dat specialisten, uit noodzaak, meer aandacht hebben gekregen voor de kosten van hun bedrijfsvoering”. De controller fungeert hier als de escalatie- en adviespartner die financiële randvoorwaarden helder aan specialisten voorlegt, met de kwaliteit van de zorg altijd als het hoogste strategische goed. 

Business control: meer dan alleen cijfers

Het werkveld van Business Control in de zorg is veelzijdig en strategisch diepgaand. Het omvat:

• Strategische analyse: het opstellen van complexe business cases, kosten-/opbrengstanalyses en het bepalen van het portfolio-management (identificeren van DBC’s die ‘feeders’ of ‘bleeders’ zijn).
• Productie & capaciteit: sturing geven aan personeelsindicatoren en de benutting van kritieke faciliteiten zoals bedbezetting en OK-benutting.
• Zorginkoop: de jaarlijkse onderhandelingen met vijf à zes zorgverzekeraars zijn cruciaal. Hier wordt de strategische afweging gemaakt tussen het Tarief (P), het Volume (Q) (productieplafonds) en de Kwaliteitseisen die verzekeraars stellen.

De DBC-systematiek: complexiteit gevraagd

De DBC (Diagnose Behandel Combinatie) is de monetaire motor van het ziekenhuis. Het is een combinatietraject dat de diagnose en alle verrichtingen (consulten, diagnostiek, operaties) koppelt aan één product. De Prikkel Paradox ontstaat doordat DBC’s werken met staffels van verrichtingen, wat resulteert in één gemiddelde prijs voor een categorie. "Of een patiënt nou één dag of 14 dagen op een afdeling ligt, maakt in dit geval niks uit voor de opbrengsten van het ziekenhuis. "Dit systeem motiveert ziekenhuizen de ligduur binnen de staffel zo kort mogelijk te maken en daarmee de kosten laag te houden. Bovendien ontstaat dan ruimte om meer patiënten te helpen."

Conclusie: finance professionals als transformatoren van de zorg

Werken in de zorg is de ultieme uitdaging voor de finance professional die complexe materie wil doorgronden en tegelijkertijd een maatschappelijke missie wil dienen. De sector vraagt om strategisch leiderschap, scherpe analyses en ethisch inzicht in het spanningsveld tussen economische haalbaarheid en zorgkwaliteit. De finance professional in de zorg is een gedreven, objectieve gesprekspartner die de business kant mogelijk maakt, met de kwaliteit van de zorg altijd als primair uitgangspunt. 

René’s antwoord op de vraag wat hij collega’s zou aanraden die de stap willen maken naar een opdracht in de zorg? “Ga er voor! Kijk of je een specialistische training kan doen om je te verdiepen in inkoop en kostprijzen binnen de zorg. Of kijk bijvoorbeeld op de website van de NZa. Uiteindelijk is het veel logisch nadenken”.

Randstad Professional | Yacht biedt de community en de expertise om deze transformatieve rol succesvol te vervullen. Onze talent acquisition specialisten en consultants staan klaar om je te begeleiden bij je volgende stap. Na het lezen van dit artikel wellicht in de zorgsector?

Sluit je aan bij de Futurizing Finance Community van Randstad Professional | Yacht. Dé plek waar je niet alleen je kennis in Finance verdiept en je netwerk uitbreidt, maar ook door bijvoorbeeld dit soort community-bijeenkomsten kan leren van experts zoals René. Meld je vandaag nog aan!